Naturalne Planowanie Rodziny – wskaźniki płodności

Czy wiedzą Państwo czym jest Naturalne Planowanie Rodziny? A może jest to coś co kojarzy się z jakimś kalendarzykiem, z Kościołem i z zacofaniem (jak często określenia te traktowane niemal jak synonimy)? Jeśli tak, na pewno artykuł ten pozwoli wyjaśnić parę kwestii… Zapraszam do lektury

 

Metoda kalendarzowa, o której wciąż jeszcze często pisze kolorowa prasa dla kobiet to już historia. Była to jedna z pierwszych naukowo potwierdzonych metod wyznaczania faz płodności, owoc odkrycia, że płodność kobiety jest cykliczna, a nie jak myślano jeszcze w XIX wieku stała – tak jak mężczyzny. Polegała na wyznaczaniu dnia owulacji poprzez odjęcie 15 dni przed następną miesiączką. Nie znano wtedy innych objawów płodności, nie potrafiono wyznaczyć momentu owulacji. To w ogóle ciekawe, że cywilizacja tak mocno idzie do przodu, tyle wynalazków, badań na mikrocząsteczkach, a my dopiero w XX wieku odkrywamy jak i kiedy począć dziecko. A i tak posiadających tę wiedzę, jasno oświecone społeczeństwo uznaje za ciemnogród. Jeszcze w XVIII w powszechny był pogląd, że mężczyzna jest wyłącznym dawcą życia (w nasieniu miał znajdować się mały człowieczek), a łono kobiety to miejsce zasiania i rozwoju dziecka we wczesnym stadium. Idea ta zrodziła się z przeniesienia na ludzi obserwacji ze świata roślin. Nasienie wrzucone do gleby, aby zakiełkować. Podobnie postrzegano łono kobiety dające warunki wzrostu.

Dzisiaj Naturalne Planowanie Rodziny jest bardzo rozwijającą się nauką. Jest wspierana przez Światową Organizację Zdrowia (WHO). Powstaje coraz więcej metod NPR. Na początku powstawały metody wykorzystujące tylko jeden wskaźnik płodności: metoda termiczna, metoda Billingsa w wersji obserwacji wyłącznie śluzu. Z czasem rozwijały się połączenia obserwacji rożnych wskaźników – metody dające kobiecie większy wybór, w jaki sposób chce się obserwować.

W tej chwili właściwie każdy kraj posiada już rozwiniętą swoją metodę. Najpopularniejsze i najbardziej precyzyjne są metody objawowo-termiczne:

• dr Teresy Kramarek – w Polsce
• dr John Kelly i dr Anna M. Flynn – angielska metoda wielowskaźnikowa podwójnego sprawdzania – do tej metody znajdą Państwo na końcu artykułu czystą kartę do prowadzenia własnych obserwacji, jak również materiały do nauki interpretacji cykli typowych, po porodzie i po odstawieniu antykoncepcji.
• Rötzera – w Austrii. Na stronie rodzina-naturalnie nauczyciele tej metody prowadzą internetowe kursy oraz analizę własnych obserwacji on-line
• Kippleyów – USA
• Metoda Owulacji Billingsa na podstawie tej metody rozwinęła się NaProTechnologia, prowadzą również internetową analizę własnych cykli
• Liga Małżeństwo Małżeństwu uczą metody objawowo termicznej, wyjątkowe w ich podejściu jest to, że małżeństwa praktykujące NPR dzielą się wiedzą z zakresu NPR z innymi małżeństwami. LMM prowadzi także porady internetowe, forum i internetową przychodnię – bazę wiedzy lekarzy głównie ginekologów pro-life

Na podstawie obserwacji wielu kobiet rozwinęła się w Stanach także nowa gałąź nauki – NaProTechnologia. Jest to nauka o naturalnych metodach leczenia niepłodności. I nie jest to kontra wobec In vitro – jak chcieliby niektórzy. Opiera się na innych założeniach etycznych, inaczej jest postrzegany i traktowany człowiek od momentu poczęcia. Trudno porównywać coś, co u podstaw ma inne założenia. To tak jakbyśmy chcieli porównać planowanie rodziny i antykoncepcję. Cel jest inny – więc na czym oprzeć porównanie metod. Ale wróćmy do tematu.

Płodność kobiety

Płodność człowieka uwarunkowana jest zdolnością wytwarzania komórek płciowych. Płodność kobiety jest cykliczna, uzależniona od zmian hormonalnych zachodzących podczas każdego cyklu miesiączkowego. Oznacza to, że czas w którym kobieta może przy udziale mężczyzny począć dziecko występuje jeden raz w cyklu miesiączkowym, bez względu na to jak długo trwa cykl.

Płodność kobiety trwa od chwili osiągnięcia dojrzałości płciowej do ostatniej miesiączki w życiu – tzw. menopauzy, która występuje około 50 – 55 roku życia.

Komórka jajowa, jeżeli nie napotyka na swojej drodze plemnika, obumiera w ciągu 12 – 24 godzin.

Cykl miesiączkowy

Cyklem miesiączkowym nazywamy zmiany zachodzące w organizmie kobiety pod wpływem hormonów w ustalonym rytmie biologicznym. Długość cyklu liczymy od pierwszego dnia miesiączki do ostatniego dnia przed następnym krwawieniem.

Zmiany w jajniku w czasie typowego cyklu miesiączkowego:

Cykl miesiączkowy rozpoczyna się okresem – złuszczeniem śluzówki macicy i wydaleniem jej z krwią

▼

Podwzgórze pobudza przysadkę mózgową do wydzielania folitropiny, hormon ten inicjuje wzrost pęcherzyków jajnikowych

▼

Pęcherzyki wydzielają estrogeny. Jeden z nich staje się dominujący, wzrasta i rozwija się, pozostałe zanikają.

▼

Wraz ze wzrostem poziomu estrogenów we krwi organizm kobiety przygotowuje się do jajeczkowania i stwarza warunki do zapłodnienia.

▼

Przy maksymalnym stężeniu estrogenów zostaje uwolniona lutropina z przysadki mózgowej (dzięki hormonowi LH-RH wydzielanemu przez podwzgórze.). Lutropina jest wydzielana w dużej ilości tylko przez 24 h, inicjuje proces owulacji, pozwala ostatecznie dojrzeć pęcherzykowi.

▼

Po pęknięciu pęcherzyka i uwolnieniu komórki jajowej lutropina pobudza rozwój ciałka żółtego (powstałego ze ścian pękniętego pęcherzyka), które z kolei wydziela progesteron.

▼

Stężenie progesteronu podnosi się i utrzymuje na wyższym poziomie przez 12-16 dni, jeżeli komórka jajowa nie została zapłodniona.

▼

Po około 2 tygodniach ciałko żółte zanika, niedokrwiona śluzówka macicy obumiera, następuje nagły spadek poziomu hormonów jajnikowych. Prowadzi to do złuszczenia błony śluzowej macicy wraz z krwawieniem – czyli miesiączki.

Pod względem hormonalnym cykl miesiączkowy dzielimy na 2 fazy:

Faza estrogenowa                                                             Faza progesteronowa

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Pod względem płodności cykl dzielimy na 3 fazy:
1/ Faza przedowulacyjna
2/ Faza okołoowulacyjna – płodna
3/ Faza poowulacyjna.

 

CAŁY PROBLEM OKREŚLANIA FAZY PŁODNEJ DOTYCZY WYZNACZENIA KTÓREGO DNIA CYKLU MA MIEJSCE OWULACJA?

Bez względu na długość cyklu owulacja zawsze wystąpi około 14 dni przed końcem cyklu. OWULACJA, czyli JAJECZKOWANIE to uwolnienie dojrzałej komórki jajowej z pęcherzyka Graafa. Owulacja występuje prawidłowo 12 – 16 dni przed końcem cyklu – średnio 14 dni przed końcem cyklu.

NIE W POŁOWIE CYKLU.
NIE W 14 DNIU CYKLU.
TYLKO ok. 14 DNI PRZED KOŃCEM CYKLU!

W 1947 roku Ferin opracował praktyczne zastosowanie testu termicznego do rozpoznawania płodności, od tamtego czasu dokonano ogromnego postępu w dziedzinie rozpoznawania płodności.

 

Łatwo powiedzieć kiedy było jajeczkowanie w cyklu, już po jego zakończeniu.

Czy można określić dzień jajeczkowania w cyklu aktualnie trwającym?

TAK! – jeżeli kobieta prowadzi obserwacje objawów – wskaźników płodności.

 

Wskaźniki płodności dzielimy na główne i dodatkowe.

• Główne wskaźniki płodności:

Są to objawy, które występują u wszystkich płodnych kobiet, podczas każdego cyklu owulacyjnego. Na podstawie tych objawów można wyznaczyć fazy płodności.

Do głównych objawów płodności zaliczamy:

1/ zmiany podstawowej temperatury ciała – (PTC),

2/ zmiany śluzu szyjkowego,

3/ zmiany szyjki macicy.

• Wskaźniki dodatkowe

Objawy te nie występują u wszystkich kobiet oraz nie we wszystkich cyklach u tej samej kobiety. Mogą być pomocne w interpretacji objawów głównych.

Do dodatkowych objawów płodności zaliczamy:
1/ ból owulacyjny (kłucie lub napięcie w podbrzuszu),
2/ plamienie okołoowulacyjne (wywołane spadkiem estrogenów),
3/ obrzęki – wywołane zatrzymaniem wody w ustroju,
4/ wrażliwość piersi,
5/ zmiany nastroju (wzmożona pobudliwość),
6/ zmiany skórne (wypryski, kłucie w obrębie żylaków),
7/ powiększenie węzłów chłonnych pachwinowych.

• Podstawowa temperatura ciała

Warunki mierzenia podstawowej temperatury ciała:

1. po przynajmniej 3 godzinnym śnie (spoczynku),
2. bezpośrednio po przebudzeniu się,
3. przed wstaniem z łóżka,
4. przez 5 minut (lub krócej – zależnie od rodzaju termometru),
5. w ustach pod językiem lub w pochwie lub w odbycie,
6. przez cały cykl w tym samym miejscu,
7. przez cały cykl tym samym termometrem,
8. o tej samej porze (między 4.00, a 11.00),
9. temperaturę zapisujemy na karcie
10. każdy cykl zapisujemy na osobnej karcie.

 

 

Czynniki, które mogą mieć wpływ na ptc:

– zmiana godziny pomiaru PTC, możemy skorygować temperaturę zmierzoną i innej porze, ponieważ wiemy, że normalnym cyklu dobowym temperatura w godzinach 4-11 rano rośnie o 0,1 st. C na godzinę.

– praca zmianowa, nie jest przeszkodą w obserwacji temperatury, należy zapisywać godzinę każdego mierzenia i mierzyć po najdłuższym śnie, podobnie przy karmieniu dzieci

– zmiana termometru
– dolegliwości chorobowe (katar, ból gardła itp.),
– zmiana klimatu,
– bezsenność,
– wypity poprzedniego dnia wieczorem alkohol,
– zdenerwowanie

Wszystkie te czynniki nie wykluczają obserwacji, wpisujemy je w kartę jako zakłócenia i omijamy przy analizie wykresu, ale dalej będziemy mogli znaleźć czas owulacji.

Zapis na karcie obserwacji mają Państwo na ilustracji ->

• Obserwacja śluzu

Na obserwację śluzu składają się odczucia i wygląd. W ciągu dnia kobieta jest w stanie zauważyć i rozróżnić odczucie suchości, wilgotności lub mokrości, śliskości, występujące w okolicy ujścia pochwy.

Ocenę wzrokową śluzu kobieta prowadzi każdorazowo przy korzystaniu z toalety. Dotykając papierem toaletowym okolicy sromu, stwierdza obecność śluzu i jego właściwości.

Obserwacje notuje się wieczorem. Notuje się najbardziej płodne cechy śluzu zaobserwowane w ciągu całego dnia.

Odczucia jakie daje śluz i wygląd śluzu:

Odczucia:	Wygląd:	Rodzaj śluzu
sucho		brak śluzu
wilgotno lub „już nie sucho”	Mętny, lepki, gęsty, kleisty	śluz mniej płodny
Mokro, ślisko, „naoliwienie”	Płynny, przejrzysty, rozciągliwy	śluz płodny

 

Szczyt objawu śluzowego (dzień szczytu śluzu) jest to ostatni dzień, w którym śluz szyjkowy ma choć jedną cechę śluzu płodnego. Rozpoznać go można tylko retrospektywnie w dniu następnym, gdy stwierdza się, że śluz zupełnie zniknął lub wyraźnie się zmienił na śluz typu mniej płodnego, a także zniknęło odczucie mokrości (śliskości) w przedsionku pochwy.

Interpretacja zmian objawu śluzu:

• Zwykle przez kilka dni po miesiączce występuje odczucie „suchości” i brak jakiegokolwiek śluzu. Następnie pojawia się odczucie „wilgotności” (zmiana z „suchości” na „już nie sucho”), a wraz z nim śluz gesty, lepki, nierozciągliwy, mętny (śluz o cechach mniejszej płodności).

• U niektórych kobiet po miesiączce występuje stała, niezmieniająca się wydzielina z odczuciem wilgotności lub jedynie samo odczucie wilgotności bez śluzu.

• Po kilku dniach w obu tych sytuacjach w miarę wzrostu pęcherzyka jajnikowego pojawia się śluz rozciągliwy, przejrzysty, podobny do surowego białka jaja kurzego (typ śluzu wysoce płodnego) i towarzyszą mu odczucia „mokro”, „ślisko”, „naoliwienie”.

• Ostatni dzień, w którym śluz posiada jakąkolwiek cechę śluzu wysoce płodnego, nazywa się dniem szczytu objawu śluzu. Dzień ten ustala się retrospektywnie. Następnego dnia, gdy nie stwierdza się obecności żadnego śluzu lub wystąpi śluz o cechach mniejszej płodności (nierozciągliwy, gęsty, mętny) i zaniknie odczucie „mokrości”, „śliskości”, „naoliwienia”, a pojawia się odczucie „suchości” lub „wilgotności” ustala się, że dzień poprzedni był dniem objawu szczytu śluzu.

• Szyjka macicy

Badanie szyjki macicy poleca się tym kobietom, które tego chcą, w następujących sytuacjach szczególnych:

* w okresie premenopauzy,

* przy trudnościach z poczęciem,

* gdy śluzu jest mało,

* po porodzie.

Kobieta przeprowadza autopalpację szyjki macicy:

* raz dziennie,
* o tej samej porze,
* niekoniecznie wieczorem, choć lepiej

Badając szyjkę zwracamy uwagę na:

* położenie,
* konsystencje,
* rozwarcie,
* obecność śluzu.

Obserwacja szyjki macicy

Na początku cyklu szyjka jest	Gdy narastają objawy płodności	Gdy zbliża się owulacja	Po owulacji szyjka jest
– nisko, – zamknięta, – twarda.	– wyżej, – otwarta, – miękka.	– wysoko, – otwarta, – miękka.	– nisko, – zamknięta, – twarda.

 

Szczyt objawu szyjki jest to dzień, w którym szyjka macicy jest uniesiona najwyżej, ma najbardziej otwarte ujście zewnętrzne i jest miękka.
Płodność mężczyzny i pary małżeńskiej

Płodność człowieka uwarunkowana jest zdolnością wytwarzania komórek płciowych. Płodność mężczyzny jest stała, oznacza to, że mężczyzna od osiągnięcia dojrzałości płciowej do późnej starości jest stale płodny.

Okres życia plemników, po opuszczeniu ciała mężczyzny, zależy od warunków, w których się znajdą. Jeśli natrafią na sprzyjające warunki – śluz typu płodnego – żyją i są zdolne do zapłodnienia 3 – 5, a nawet 7 dni.

Wspólna płodność pary ludzkiej zależy od czasu przeżycia plemników w śluzie szyjkowym (do 7 dni) i czasu przeżycia komórki jajowej po jajeczkowaniu.

 

Tak więc warunkami umożliwiającymi poczęcie dziecka są:

• żywa komórka jajowa,
• żywy plemnik,
• śluz szyjkowy typu płodnego.

 

Para małżeńska

1. Może planować poczęcie dziecka.
2. Może planować odłożenie poczęcia.
3. Może planować nie mieć więcej dzieci.
4. Może planować nie mieć wcale dzieci.

 

Mogą to osiągnąć poprzez:

1. Poznanie naturalnego rytmu płodności i kierowanie się tą wiedzą
2. Stosowanie antykoncepcji
3. Liczenie na łut szczęścia

Co nam daje prowadzenie obserwacji płodności

1. Możliwość rozpoznawania dni płodnych
2. Można pewnie rozpoznać ciążę po 21 dniach od poczęcia, więc dużo wcześniej niż przez badanie ginekologiczne, co zapobiega popełnieniu różnych błędów w najwcześniejszym, kluczowym stadium rozwoju dziecka.
3. Będąc świadomym planowania poczęcia dziecka możemy zbadać poziom hormonu Beta HCG juz po kilku dniach po owulacji. Jeśli wynik będzie powyżej 5 jest duże prawdopodobieństwo, że spodziewacie się dziecka.
4. Można dokładniej przewidzieć datę porodu. Znany jest przypadek kobiety, która miała bardzo długie (2-3 miesięczne) cykle i różnica w terminie porodu wyliczonym na podstawie daty poczęcia, a liczonym od daty ostatniej miesiączki wynosiła 1,5 miesiąca. Lekarz proponował jej wcześniejsze wywoływanie porodu. Zmieniła lekarza, ten zbadał ją dokładnie, określił wiek płodu i kazał zaczekać. Urodziła w terminie samodzielnie wyliczonym na podstawie obserwacji, nie trzeba było stymulować, dziecko urodziło się zdrowe, nie musiało korzystać z inkubatora.
5. Regularna obserwacja pozwala stwierdzić czy cykle są prawidłowe:

• jest dwufazowy – jeśli cykl jest jednofazowy trzeba określić czy jest to sytuacja jednorazowa czy też cecha charakterystyczna cyklu kobiety. W drugim przypadku trzeba podjąć leczenie. Autodiagnoza zgłoszona lekarzowi i poparta kartami obserwacji przyśpiesza leczenie o 2-3 miesiące. W przypadku, gdy kobieta zgłosi się do lekarza później, zgłaszając problemy z zajściem w ciąże, lekarz i tak zaleci mierzyć temperaturę – oprócz pozostałych badań ambulatoryjnych.
• faza lutealna trwa ok. 14 dni (12-16 dni) – jeśli faza lutealna jest krótsza niż 10 dni oznacza słaby i zbyt krótki rozwój ciałka żółtego, a przez to niski poziom progesteronu, który ono produkuje. W przypadku poczęcia dziecka może być problem z zagnieżdżeniem zarodka i donoszeniem ciąży. Planując poczęcie i wiedząc o tym, że się ma zazwyczaj krótką fazę lutealną, należy zbadać poziom progesteronu w kilka dni po owulacji i udać się do lekarza, który może zlecić podanie progesteronu, aby podtrzymać ciążę.
• prawidłowo się rozwija śluz – świąd w obserwacji śluzu świadczy o początkach grzybicy. Kobieta nie prowadząca obserwacji zwróci uwagę dopiero na większe dolegliwości, a wtedy leczenie jest dłuższe i bardziej kosztowne.
• następują zmiany szyjce
• następuje korelacja objawów – rozbieżność poszczególnych wskaźników płodności większa niż 3 dni kwalifikuje do konsultacji lekarskiej

6. Nie zaburza rozwoju organizmu ani jego funkcji

7. Pozwala na twórcze przeżywanie siebie jako osoby płodnej

8. Kształtuje postawę odpowiedzialności za siebie i innych

9. Umożliwia świadome towarzyszenie dziecku od poczęcia – w 21-ym dniu życia dziecka zaczyna mu bić serce, jest to pierwsza okazja do świętowania z naszym ukochanym dzieckiem jego poczęcia i życia.

10. Jest akceptowana przez wszystkie religie i kultury, nie powoduje konfliktów sumienia, dylematów moralnych

11. Chroni przed poczuciem bezradności wobec płodności, nieustannym stresem czy będzie następna miesiączka

12. Tworzy postawę ekologiczną – zgodną z naturą.

Człowiek nie jest przymuszony do działań seksualnych. To zwierzęta muszą natychmiast reagować na popęd. Dzisiaj rozpoznawanie płodności jest możliwe i łatwe. Czym innym jest nie wykorzystywanie płodności i czym innym niszczenie jej. Jeśli się zniszczy naturalne środowisko płciowe to trzeba je odbudowywać przez wiele lat.

Na koniec małe opowiadanie o Pięciu Mędrcach Tybetańskich

Wszyscy jesteśmy trochę jak ślepi macający po omacku. To czy pójdą Państwo wgłąb, czy będą Państwo poszukiwać odpowiedzi na swoje pytania, zależy tylko od Państwa woli.

Pięciu niewidomych mędrców tybetańskich postanowiło zobaczyć jak wygląda słoń. Kiedy go znaleźli każdy miał inne zdanie na jego temat:

Pierwszy powiedział: słoń jest jak szczotka – siedząc na jego grzbiecie.

Drugi orzekł: słoń jest jak pień drzewa – trzymając go za nogę.

Trzeci twierdził: słoń jest jak sznurek – chwytając go za ogon.

Czwarty mówił: słoń jest jak rura – łapiąc go za trąbę.

Ostatni przekonywał: słoń jest miękki, półpłynny i brzydko pachnie – wkładając ręce w jego odchody.

Życzę Państwu, aby zobaczyli Państwo całego słonia.

 

Zachęcam do prowadzenia własnych obserwacji na załączonej karcie: Pusta karta obserwacji.

Dzięki prostym ćwiczeniom mogą Państwo nauczyć się analizować typowe cykle, a także dowiedzieć się, jak prowadzić obserwacje po porodzie i po odstawieniu antykoncepcji. Polecam zeszyt ćwiczeń w wersji do druku:  Interpretacja objawów płodności

Więcej informacji, omówienie sytuacji szczególnych w stosowaniu metody wielowskaźnikowej podwójnego sprawdzania na stronie Polskiego Stowarzyszenia Nauczycieli Naturalnego Planowania Rodziny.