Artykuł wprowadzający do Warsztatów „Kiedy pozwolić? Kiedy zabronić? – Jasne reguły pomagają wychowywać.”

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie Państwu oferty cyklu warsztatów dla rodziców dzieci w wieku od 2 do 16 lat zatytułowanych „Kiedy pozwolić? Kiedy zabronić? – Jasne reguły pomagają wychowywać”. Warsztaty podpowiedzą Państwu, jak z szacunkiem do dziecka, konsekwentnie i spokojnie egzekwować ustalone reguły, ucząc je odpowiedzialności za własne postępowanie. Na kolejnych spotkaniach zaprezentuję, jak unikać typowych błędów popełnianych przez rodziców wyznaczających zbyt sztywne, szerokie lub niestałe granice. Dzięki warsztatom będą Państwo mogli dowiedzieć się, jak już dwulatka uczyć odpowiedzialności, jak postępować z dzieckiem oraz z nastolatkiem mającym kłopoty z koncentracją, jak uczyć dzieci skutecznego rozwiązywania problemów, mądrze wyciągać konsekwencje i położyć kres konfliktom w rodzinie, nawiązując przyjacielskie relacje z dziećmi bez ryzyka utraty autorytetu.

Warsztaty „Kiedy pozwolić? Kiedy zabronić?” powstały z myślą o rodzicach, jednak pomysły i metody postępowania, których będziemy się uczyć, mogą się przydać każdemu, kto pragnie lepiej komunikować się z dziećmi i wytyczyć im jasne granice. Metody te mogą być stosowane w różnych sytuacjach. Uczestnik warsztatów pozna techniki, które pomogą mu powstrzymać niewłaściwe zachowania dzieci i nauczyć je obowiązujących zasad postępowania w możliwie przejrzysty i łatwy do zrozumienia sposób. Można zapomnieć o kazaniach, pogróżkach, karach i próbach perswazji. Nie będą już potrzebne. Koniec także z kłótniami i próbami sił. Dzieci będą rozumiały co chcemy im powiedzieć, jeśli nauczymy się wytyczać stałe granice i wspierać swoje słowa skutecznymi działaniami. Podczas warsztatów nauczymy się jak tego dokonać. Prezentowane metody staną sie potrzebną alternatywą wobec tak nieefektywnych skrajności, jakimi są nadmierna surowość lub pobłażliwość.

Na kolejnych spotkaniach zostanie przedstawiona całościowa i spójna metoda wychowania dzieci. Jest ona prosta, uporządkowana i dostosowana do kolejnych etapów rozwoju dziecka. Sprawdziło ją i z powodzeniem stosuje wiele tysięcy nauczycieli i rodziców. Metoda ta jest skuteczna w wychowaniu dzieci w każdym okresie ich rozwoju – od drugiego roku życia aż do wieku nastoletniego.

Jako pedagog i doradca rodzinny, a także poprzez swoją pracę z dziećmi, spotkałam wielu rodziców sfrustrowanych i zniechęconych złym zachowaniem ich dzieci. Większość z nich szczerze pragnęła być skuteczna w swoich działaniach wychowawczych. Chcieli, by dzieci współpracowały z nimi i były odpowiedzialne, nie wiedzieli jednak, jak skutecznie im to komunikować. Próbowali wszystkiego – krzyczeli, grozili, prawili kazania, przekupywali, dawali klapsy, zarządzali areszt domowy, zabierali na długi czas ulubione zabawki i odmawiali przyjemności – wszystko bez skutku.

Metody wychowawcze stosowane przez tych rodziców są różne (od przyzwalania na wszystko do surowego karania), wszystkich ich jednak łączy jedna wspólna cecha: problemy w wytyczaniem granic. Starają się jak najlepiej wykorzystać umiejętności, jakie posiadają, ale ich działania nie odnoszą skutku. Są bezradni. Potrzebują skutecznych metod umożliwiających im wpojenie dziecku zasad, których ma ono przestrzegać.

Wytyczanie granic jest procesem, w którym rodzice uczą dzieci obowiązujących zasad i oczekiwanych zachowań. Jest to proces uniwersalny, wykorzystywany przez wszystkich rodziców po to, by nauczyć dzieci zasad obowiązujących w rodzinie, społeczeństwie i w kulturze.

Jak to robimy? Niektórzy rodzice stosują surowe upomnienia i kary. Inni łagodnie zwracają uwagę i przekonują. Jeszcze inni miotają się między tymi dwoma skrajnościami. Są wreszcie tacy, którzy jasno i stanowczo określają obowiązujące zasady i – za pomocą skutecznych działań – czynią dzieci odpowiedzialnymi za ich przestrzeganie.

Choć nasze metody mogą się różnić, to wszyscy, chcąc przesłać komunikat mamy do dyspozycji te same podstawowe narzędzia: nasze słowa i nasze działania. Oba przekazują informacje o obowiązujących regułach, jednak większość z nas jest bardziej świadoma swoich słów niż działań. Komunikacja często zostaje przerwana kiedy jeden z tych elementów jest niejasny lub nieskuteczny.

Jeśli na przykład nasze słowa „Posprzątaj pokój, zanim zaczniesz się bawić” nie odpowiadają naszym działaniom (dziecko idzie sie bawić, a mama sprząta jego pokój), wówczas dziecko otrzymuje mieszany komunikat – niejasny sygnał dotyczący obowiązujących zasad i oczekiwań rodziców. Nasze słowa mówią „Posprzątaj pokój”, ale czyny dodają: „Nie musisz jeśli nie chcesz”. Jaka jest więc zasada dotycząca sprzątania pokoju przed zabawą? Jedno jest pewne – nie jest ona obowiązująca. Jeśli ktoś z Państwa chciałby się bawić, którego komunikatu by posłuchał?

Rozważmy inny przykład: dziewięciolatek został odesłany do domu, ponieważ uderzył kolegę. Kiedy ojciec dowiaduje się o tym, wygłasza surowe kazanie na temat tego, że bicie nie jest żadnym rozwiązaniem, a następnie wymierza synowi klapsa za złamanie regulaminu szkoły. Czego tak naprawdę chłopiec nauczył się o zasadach wyznawanych przez ojca? Jego słowa mówiły: „W szkole należy współpracować”, ale klaps przekazywał inny komunikat: „To za pomocą bicia rozwiązujemy konflikty i wymuszamy współpracę”. W jaki sposób dziecko zachowa się następnym razem, kiedy na podwórku wybuchnie kłótnia? Oczywiście, nadal będzie stosować metody, których tak naprawdę go uczono.

Wielu współczesnych rodziców wysyła niewłaściwe sygnały, chcąc nakłonić dzieci do odpowiedniego zachowania i nauczyć je obowiązujących zasad. Nie zdają sobie oni sprawy z tego, że ich „znaki stopu” tak naprawdę nie oznaczają, że należy się zatrzymać lub że reguły wyrażane przez nich słowami różnią się od tych, które stosują w praktyce. Rodzice ci uczą swoich reguł za pomocą sprzecznych komunikatów.

Efekt tych sprzecznych komunikatów, które Robert McKenzie w swojej książce nazywa ruchomymi granicami, jest wręcz przeciwny do zamierzonego. Prowokują one dziecko do testowania i oporu, a także są źródłem konfliktów pomiędzy rodzicami a dziećmi. Problemy z zachowaniem w szkole i w domu, próby sił, zniszczone związki oraz słabe przygotowanie dzieci do przestrzegania zasad i odpowiedzialnego korzystania ze swobody, to ponoszone przez dzieci, ich rodziny, szkoły i społeczeństwo – koszty będące wynikiem nadawania sprzecznych komunikatów.

Tragedia polega na tym, że wielu tych problemów można uniknąć. Mają one swe źródło w naszych rodzinach i są efektem błędnej komunikacji na temat granic. Autorzy często nazywają ten wzór błędnej komunikacji tańcem rodzinnym, ponieważ niemal każda rodzina, która funkcjonuje, opierając się na niejasnych lub nieskutecznych granicach, posiada własny taniec, powtarzający się w sytuacjach konfliktowych wciąż od nowa. Głównym celem warsztatów będzie umożliwienie przerwania tego tańca.

Pierwszym krokiem w kierunku przezwyciężenia starych nawyków jest rozpoznanie, które z twoich działań są nieskuteczne. Bez tej świadomości uniknięcie starych błędów jest trudne, a czasem wręcz niemożliwe, ponieważ najczęściej popełniane są one nieświadomie. Temu problemowi poświęcone zostaną dwa pierwsze warsztaty. Podczas nich znajdą Państwo odpowiedź na pytania:

• jakiego typu granice wyznaczacie,

• jakie jest wasze obecne podejście wychowawcze,

• w jaki sposób dzieci uczą się waszych zasad
  

• jakiego rodzaju tańca używacie, aby skłonić je do współpracy.

Zrozumiawszy jakie błędy popełniamy, będziemy mogli nauczyć się nowych umiejętności. Kolejne cztery spotkania pokażą:

• jak wysyłać jasne komunikaty dotyczące własnych zasad,

• jak zatrzymać rodzinny taniec,

• jak zachęcać dzieci do współpracy i skuteczniejszego rozwiązywania problemów

• jak egzekwować od nich odpowiedzialność za pomocą pouczających konsekwencji, które nie będą ranić ich uczuć i ciał.

Nauczenie się metod będzie najłatwiejszą częścią pracy. Większość z nich jest bardzo prosta. Dla wielu rodziców najtrudniejsze będzie pokonanie silnego pragnienia, by powrócić do starych nawyków i zacząć znów postępować tak jak zawsze.

Siódme spotkanie pomoże Państwu radzić sobie z oporem, który zapewne napotkacie, oraz przygotuje do nadchodzących zmian. Nauczą się Państwo, jak pokonać zniechęcenie, rozwijając w sobie realistyczne oczekiwania, oraz jak pozostać na obranej ścieżce, posługując się systemami wsparcia wówczas, gdy będą one niezbędne.

Prawdopodobnie będzie Państwa kusiło, by wypróbować metody w miarę poznawania. Zachęcam jednak do uczestnictwa najpierw w całości kursu, zanim zaczną Państwo je stosować. Metody te bowiem tworzą pełną całość i wzajemnie się uzupełniają. Niektóre opierają się na słowach, inne – na działaniach. Wasze umiejętności nie będą skuteczne, dopóki nie nauczą się Państwo korzystać ze słów i czynów jednocześnie.

Podczas siódmego warsztatu przekażę Państwu wskazówki dotyczące kolejności wprowadzania w życie nowych metod. Pozwolą one rozpocząć pracę od nauki najbardziej potrzebnych umiejętności. Zasugeruję również, w jakiej kolejności dodawać nowe umiejętności do już opanowanych.

Na ostatnich trzech spotkaniach zaprezentuję sposoby wykorzystania proponowanych metod w celu rozwiązywania problemów związanych z obowiązkami domowymi i odrabianiem lekcji oraz dostosowywania metod do potrzeb nastolatków.

Im większa będzie spójność między stosowanymi metodami przez Państwa i przez inne ważne w życiu Państwa dzieci osoby, tym szybciej poprawi się pożądane zachowanie. Warto będzie zapoznać ze stosowanymi przez Państwa metodami nauczycieli w szkole, opiekunów, krewnych lub przyjaciół, którzy czasem się zajmują dzieckiem. Ich wsparcie będzie bardzo pomocne.

Metody, których pragnę Państwa nauczyć pomogły tysiącom rodziców i nauczycieli w rozwijaniu bardziej satysfakcjonujących i opartych na współpracy związków z dziećmi w Stanach Zjednoczonych, a w Polsce zyskują coraz więcej zwolenników. Jeżeli są Państwo gotowi poświęcić swój czas i energię, aby przyswoić sobie przedstawiane podczas warsztatów umiejętności, będą mogli Państwo cieszyć się również efektami.

Zapraszam do zapisania się na warsztaty lub poczytania dalszych artykułów wprowadzających w temat granic w rodzinie oraz uczenia dzieci zasad obowiązujących w domu.